Hoa dâm bụt thường đua nở khắp các hàng rào vùng quê nhưng ít được xem trọng. Tuy vậy, trong số này có một giống hoa dâm bụt cực kì nổi tiếng, tiếng Anh gọi là roselle, tên khoa học là hibiscus sabdariffa, người Việt hay gọi là hoa atiso đỏ hay bụp giấm.
Ảnh atiso đỏ khi còn là búp (bên trái), hoa aitso đỏ nở ra 5 cánh màu trắng (bên phải)
Atiso đỏ là một loại hoa phổ biến ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới. Dù tên là atiso đỏ nhưng thực chất hoa của nó có 5 cánh màu trắng, rất giàu hóa chất thực vật và các chất chống oxy hóa cao như vitamin C. Màu đỏ sẫm nổi bật không đến từ bông hoa mà đến từ búp hoa.
Mục Lục
Công dụng hoa atiso đỏ
Người ta thường thu hoạch atiso đỏ khi nó vẫn còn là búp và chưa nở, sau đó đem phơi khô để làm trà hoặc siro. Đây là một nguyên liệu phổ biến trong các món ăn của người dân Đông Nam Á, Ấn Độ và Tây Phi. Atiso đỏ có mùi nhạt, vị hơi chua.
Một số tương truyền cho rằng, từ thời Ai Cập cổ đại, hoa atiso đỏ đã được dùng làm thuốc trị sốt, bệnh tim mạch và rối loạn thần kinh. Ngày nay, hoa atiso đỏ không chỉ được đóng thành túi trà, mà còn có dạng viên nén, dạng bột hoặc cồn thuốc.
Một số nước châu Phi dùng trà hoa atiso đỏ để hạ thân nhiệt, trị bệnh tim và viêm họng. Người Iran lại dùng hoa này để trị huyết áp cao.
Tuy nhiên, hầu hết các nghiên cứu khoa học về đặc tính chữa bệnh của hoa atiso đỏ vẫn chưa được công nhận rộng rãi, chưa đủ số liệu và một số còn dựa trên động vật. Một số kết luận lại khá mâu thuẫn. Thành phần dùng trong các nghiên cứu chủ yếu là chiết xuất hoa atiso đỏ đậm đặc, không phải trà hay bột atiso đỏ thường dùng.
Có thể trị huyết áp cao
Theo một báo cáo đăng trên tờ Journal of Hypertension năm 2015, uống trà hoa atiso đỏ có thể tốt cho người bị huyết áp cao. Các nhà phân tích đã dựa trên 5 thử nghiệm được tiến hành trên 390 người, trong đó 255 người được cho dùng hoa atiso đỏ, 165 người còn lại uống giả dược.
Kết quả nghiên cứu cho thấy việc uống trà atiso đỏ mỗi ngày sẽ giúp giảm chỉ số huyết áp tâm thu khoảng 7.5 mmHg, và chỉ số huyết áp tâm trương giảm trung bình 3.53 mmHg.
Tuy nhiên, một nghiên cứu khác đăng trên tờ Journal of Human Hypertension cho thấy chỉ số huyết áp tâm trương không giảm ở người bị tiểu đường loại 2.
Công dụng của hoa atiso đỏ có thể trị tiểu đường
Trà atiso đỏ có thể giúp đối tượng bị tiểu đường loại 2 kiểm soát tốt hơn lượng đường glucose trong máu. Tuy nhiên, hầu hết các bằng chứng hiện tại chỉ là nghiên cứu trên động vật.
Chẳng hạn một nghiên cứu đăng trên tờ Pharmacognosy Research năm 2013 cho thấy một mũi tiêm chiết xuất atiso đỏ đã giảm 12% lượng glucose ở những con chuột thí nghiệm. Tuy nhiên, khi người ta cũng tiêm chiết xuất đó cho chuột thường thì lại không hề tìm thấy sự thay đổi của hàm lượng glucose.
Một nghiên cứu xuất bản trên tờ Journal of Alternative and Complementary Medicine vào năm 2009 cho thấy: Trong 60 bệnh nhân tiểu đường được cho uống trà hoa atiso đỏ hoặc trà đen 2 lần mỗi ngày trong vòng 1 tháng, thì những người uống trà atiso đỏ có lượng cholesterol tốt tăng lên nhiều hơn, đồng thời cholesterol xấu lại giảm đi nhiều hơn so với người uống trà đen. Tổng lượng cholesterol và triglyceride ở người uống atiso đỏ cũng giảm.
Tuy nhiên, một báo cáo khác đăng trên tờ Journal of Ethnopharmacology vào năm 2013 lại nói rằng trà atiso đỏ không hề làm thay đổi lượng lipid trong máu, bao gồm cả cholesterol.
Có thể hỗ trợ giảm cân
Một nghiên cứu chỉ ra rằng công dụng hoa atiso đỏ giúp giảm chỉ số khối cơ thể BMI. Nghiên cứu khác tại Mexico cũng cho thấy chiết xuất atiso đỏ giúp giảm cholesterol và triglyceride ở người, từ đó giảm nguy cơ béo phì.
Tuy nhiên, nguồn nguyên liệu trong các nghiên cứu này là chiết xuất atiso đỏ với liều lượng đậm đặc. Do đó cần thêm các nghiên cứu khác để chứng minh rằng uống trà hoa atiso đỏ liều thấp cũng có thể giảm cân.
Công dụng hoa atiso đỏ có thể trị bệnh tim
Đặc tính trị bệnh tim của hoa atiso đỏ đến từ hợp chất màu hữu cơ anthocyanin. Đây là một chất chống oxy hóa cực mạnh, đem lại cho thực vật sắc màu tím hoặc đỏ. Anthocyanin cũng được đưa vào hỗ trợ các phác đồ trị bệnh phổi, ung thư, xơ cứng động mạch và bệnh về mắt.
Hoa atiso đỏ có thể tốt cho gan
Một nghiên cứu nhỏ trên 19 người thừa cân cho thấy, sau 12 tuần sử dụng chiết xuất hoa atiso đỏ, tình trạng gan nhiễm mỡ của họ đã được cải thiện.
Một nghiên cứu trên chuột hamster cũng phát hiện các đặc tính bảo vệ gan của hoa atiso đỏ, có khả năng làm tăng các enzyme chuyển hóa thuốc trong gan lên 65%.
Hoa atiso đỏ có thể ngừa ung thư
Hoa atiso đỏ giàu polyphenol, nhóm hợp chất có đặc tính chống ung thư mạnh mẽ. Nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy chiết xuất atiso đỏ có thể ức chế sự phát triển và xâm lấn của tế bào ung thư huyết tương và ung thư miệng.
Một nghiên cứu khác cũng cho thấy chiết xuất từ lá atiso đỏ có thể ngăn ngừa ung thư tuyến tiền liệt và ức chế tế bào ung thư dạ dày ở người.
Giúp kháng khuẩn
Một nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy chiết xuất hoa atiso đỏ giúp ức chế vi khuẩn E.coli và 8 chuỗi vi khuẩn phổ biến khác.
Tác hại của hoa atiso đỏ
Hoa atiso đỏ nhìn chung là an toàn và không có tác dụng phụ. Tác hại chỉ đến khi bạn dùng quá liều.
Dùng quá liều viên bổ sung, cồn thuốc hoặc bột atiso đỏ có thể gây đau bụng, đầy hơi, táo bón, nôn mửa, tiểu đau, đau đầu, ù tai, đặc biệt có thể gây hại gan. Uống trà hoa atiso đỏ quá nhiều cũng có thể gây chóng mặt, mệt mỏi do sự tác động của nó lên huyết áp.
• Giống như các loại thảo dược khác, hoa atiso đỏ có thể làm phản tác dụng của một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc hạ huyết áp. Khi uống atiso đỏ đồng thời với thuốc hạ huyết áp, bạn có thể bị tụt huyết áp.
• Tương tự, dùng liều cao viên bổ sung hoa atiso đỏ cùng với thuốc trị tiểu đường có thể gây tụt đường huyết.
• Atiso đỏ có thể làm giảm tác dụng của thuốc chứa acetaminophen dùng giảm đau và hạ sốt, hoặc thuốc lợi tiểu hydrochlorothiazide dùng cho người bị huyết áp cao.
• Atiso đỏ có thể không an toàn với người đang uống chloroquine trị bệnh sốt rét.
• Atiso đỏ chứa phytoestrogen, một hợp chất thực vật có chức năng gần giống estrogen ở người. Do đó, uống atiso đỏ thường xuyên có thể làm giảm tác dụng của thuốc tránh thai dạng estrogen.
• Vì chưa có nghiên cứu về tác dụng của atiso đỏ đối với phụ nữ mang thai và cho con bú, nên tốt nhất nhóm đối tượng này không nên uống trà hoa atiso đỏ.
Người Cao Tuổi TV – Không gian riêng dành cho người cao tuổi.
