Tìm hiểu Bệnh sa sút trí tuệ (Dementia)_số thứ nhất

Nguyên nhân gây bệnh sa sút trí tuệ do tổn thương hoặc mất các tế bào thần kinh và các kết nối của chúng ở trong não. Tùy thuộc vào khu vực não bị ảnh hưởng do tổn thương thì chứng sa sút trí tuệ có thể ảnh hưởng đến mỗi người khác nhau và gây ra các triệu chứng khác nhau.

Chứng sa sút trí tuệ thường được chia theo nhóm theo những đặc điểm chung. Một số bệnh trông giống như chứng sa sút trí tuệ, chẳng hạn như những bệnh gây ra bởi phản ứng với thuốc hoặc thiếu vitamin và các tình trạng này có thể cải thiện khi người bệnh được điều trị.

Chứng sa sút trí tuệ tiến triển

Các loại chứng sa sút trí tuệ tiến triển và không hồi phục bao gồm:

• Bệnh Alzheimer. Bệnh Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất của chứng sa sút trí tuệ. Hiện nay, mặc dù phần lớn các nguyên nhân gây bệnh Alzheimer chưa được nắm rõ, các chuyên gia đều biết rằng một tỷ lệ nhỏ có liên quan đến đột biến ở ba gen, có thể truyền từ cha mẹ sang con. Trong khi một số gen khác nhau có thể liên quan đến bệnh Alzheimer, một gen quan trọng làm tăng nguy cơ là apolipoprotein E4 (APOE). Các yếu tố di truyền khác có thể khiến mọi người có khả năng mắc bệnh Alzheimer.
• Sa sút trí tuệ não mạch (Vascular dementia). Loại sa sút trí tuệ phổ biến thứ hai này là do tổn thương các mạch cung cấp máu cho não của người bệnh. Các vấn đề về mạch máu có thể gây ra đột quỵ hoặc làm hỏng não theo những cách khác nhau, chẳng hạn như làm hỏng các sợi trong chất trắng của não. Các triệu chứng phổ biến nhất của chứng Sa sút trí tuệ não mạch bao gồm khó khăn trong việc giải quyết vấn đề, suy nghĩ chậm, tập trung và tổ chức. Những xu hướng này đáng chú ý hơn là mất trí nhớ.
• Sa sút trí tuệ thể Lewy (Lewy body dementia). Sa sút trí tuệ thể Lewy là khối  khối protein bất thường có hình dạng giống như quả bóng bay được tìm thấy trong não của những người mắc chứng sa sút trí tuệ thể Lewy như bệnh Alzheimer và bệnh Parkinson. Đây là một trong những rối loạn mất trí tiến triển phổ biến hơn. Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến bao gồm có hành vi trong quá trình mơ khi ngủ, nhìn thấy những thứ không có thật (hay còn gọi là ảo giác thị giác) và các vấn đề về tập trung và chú ý. Các dấu hiệu khác bao gồm di chuyển không phối hợp hoặc chậm, run rẩy và cứng nhắc (parkinsonism).
• Bệnh sa sút trí tuệ tiền đình thái dương (frontotemporal dementia). Đây là một nhóm bệnh đặc trưng bởi sự phá vỡ (thoái hóa) của các tế bào thần kinh và các kết nối của chúng ở thùy trán và thái dương của não, các khu vực thường liên quan đến tính cách, hành vi và ngôn ngữ. Các triệu chứng phổ biến ảnh hưởng đến hành vi, tính cách, suy nghĩ, phán đoán, và ngôn ngữ và chuyển động.
• Sa sút trí tuệ hỗn hợp (Mixed Dementia). Nghiên cứu khám nghiệm tử thi não của những người từ 80 tuổi trở lên mắc chứng mất trí nhớ cho thấy nhiều người có sự kết hợp của một số nguyên nhân, chẳng hạn như bệnh Alzheimer, chứng sa sút trí tuệ não mạch và sa sút trí tuệ thể Lewy. Các nghiên cứu đang được tiến hành để xác định mức độ mất trí nhớ hỗn hợp ảnh hưởng đến các triệu chứng và phương pháp điều trị.

Các rối loạn khác liên quan đến chứng sa sút trí tuệ

• Bệnh Huntington được biết đến là một bệnh di truyền làm ảnh hưởng đến những tế bào thần kinh trong não. Quá trình tổn thương não sẽ có khuynh hướng ngày càng nghiêm trọng hơn và có thể ảnh hưởng đến sự vận động và những nhận thức cũng như hành vi và thường xuất hiện khoảng 30 hoặc 40 tuổi.
• Chấn thương sọ não. Tình trạng này thường được gây ra bởi chấn thương đầu lặp đi lặp lại như võ sĩ, cầu thủ bóng đá hoặc chiến sĩ. Tùy thuộc vào phần não bị tổn thương, tình trạng này có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng sa sút trí tuệ như trầm cảm, bùng nổ, giảm trí nhớ và suy giảm khả năng nói. Ngoài ra, chấn thương sọ não cũng có thể gây ra bệnh parkinson, các triệu chứng có thể không xuất hiện cho đến nhiều năm sau chấn thương.
• Bệnh Creutzfeldt-Jakob (Bệnh bò điên; CJD: Nhũn não). Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh này thường xuất hiện sau 60 tuổi.
• Bệnh Parkinson. Nhiều người mắc bệnh Parkinson cuối cùng phát triển các triệu chứng sa sút trí tuệ (chứng mất trí nhớ bệnh Parkinson).

Tình trạng giống như mất trí nhớ có thể được đảo ngược

Một số nguyên nhân gây ra chứng mất trí nhớ hoặc các triệu chứng giống như mất trí nhớ có thể được đảo ngược bằng điều trị như:

• Nhiễm trùng và rối loạn miễn dịch. Các triệu chứng giống như chứng mất trí nhớ có thể là do sốt hoặc các tác dụng phụ khác trong nỗ lực chống nhiễm trùng của cơ thể. Bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis) và các tình trạng khác do hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công các tế bào thần kinh cũng có thể gây ra chứng mất trí nhớ.
• Vấn đề trao đổi chất và bất thường nội tiết. Những người có vấn đề về tuyến giáp, lượng đường trong máu thấp, quá ít hoặc quá nhiều natri hoặc canxi, hoặc các vấn đề hấp thụ vitamin B-12 có thể phát triển các triệu chứng giống như sa sút trí tuệ hoặc thay đổi tính cách khác.
• Thiếu hụt dinh dưỡng. Không uống đủ hoặc bù đủ chất lỏng dẫn tới mất nước; không nhận đủ thiamin (vitamin B-1), thường gặp ở những người nghiện rượu mãn tính; và không nhận đủ vitamin B-6 và B-12 trong chế độ ăn uống có thể gây ra các triệu chứng giống như sa sút trí tuệ. Thiếu hụt đồng và vitamin E cũng có thể gây ra các triệu chứng sa sút trí tuệ.
• Tác dụng phụ của thuốc. Tác dụng phụ của thuốc, phản ứng với thuốc hoặc tương tác của một số loại thuốc có thể gây ra các triệu chứng giống như sa sút trí tuệ.
• Tụ máu dưới màng cứng. Chảy máu giữa bề mặt não và màng não, thường gặp ở người cao tuổi sau khi ngã, có thể gây ra các triệu chứng tương tự như chứng sa sút trí tuệ.
• Ngộ độc. Tiếp xúc với kim loại nặng, chẳng hạn như chì và các chất độc khác, thuốc trừ sâu, thuốc hướng thần hoặc sử dụng rượu nặng có thể dẫn đến các triệu chứng sa sút trí tuệ. Các triệu chứng có thể giải quyết bằng điều trị.
• U não. Hiếm khi, chứng mất trí có thể xảy ra do tổn thương do khối u não gây ra.
• Anoxia. Tình trạng này, còn được gọi là thiếu oxy, xảy ra khi các mô cơ quan không nhận đủ oxy. Anoxia có thể xảy ra do ngưng thở khi hen suyễn, đau tim, ngộ độc carbon monoxide hoặc các nguyên nhân khác.

Các triệu chứng sa sút trí tuệ khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân, nhưng các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Thay đổi nhận thức
• Mất trí nhớ
• Khó giao tiếp hoặc tìm từ
• Khó khăn với khả năng thị giác và không gian, chẳng hạn như bị lạc trong khi lái xe
• Khó khăn trong việc suy luận hoặc giải quyết vấn đề
• Khó xử lý các nhiệm vụ phức tạp
• Khó khăn với việc lập kế hoạch và tổ chức
• Khó khăn với sự phối hợp và chức năng vận động
• Nhầm lẫn và mất phương hướng
• Thay đổi tâm lý
• Thay đổi tính cách
• Phiền muộn
• Lo âu
• Hành vi không phù hợp
• Chứng hoang tưởng
• Kích động
• Ảo giác

Khi nào đi khám bác sĩ?

Gặp bác sĩ sớm nếu người bệnh hoặc người thân có vấn đề về trí nhớ hoặc các triệu chứng sa sút trí tuệ. Một số phương pháp điều trị hay bệnh đều có thể gây ra các triệu chứng sa sút trí tuệ, vì vậy điều quan trọng là cần xác định nguyên nhân.

Mời bạn đọc đón xem số tiếp theo để biết các đối tượng nguy cơ mắc Bệnh Sa sút trí tuệ và cách phòng ngừa căn bệnh này.

Nguồn: Bệnh viện Vinmec

Người Cao Tuổi TV  – Không gian riêng dành cho người cao tuổi.